नवलपरासी जिल्ला न्यायाधीश स्वीकृति पराजुलीको बेञ्चमा २०७२ भाद्र १ गते एउटा अचम्मको मुद्दा आइपुग्यो ।
आङै सिरिङग गराउने यो घटनाले नेपाली समाज कुन अवस्थामा छ भन्ने कहालिलाग्दो चित्र देखाउँछ ।
घटना हो- २०७२ साउन ५ गतेको ।
नवलपरासीको कुडिया निवासी एक गरिब, दलित परिवारका वयस्क सदस्यहरु २०७२ साउन ५ गते धान गोड्न खेतमा पसे । आफ्नो १० वर्षे सदस्य जीवनलाई घरमा बस्दै गर्न भनेर उनीहरु काममा गएका थिए ।
धान गोडेर फर्कंदा जीवन घरमा भेटिएनन् । यताउति, सबैतिर खोजे, छिमेकीको घरमा खोजे, कतै फेला परेनन् ।
देख्नेहरुले भने– तिम्रो छोरो दिउँसो तिमै्र छिमेकी सूर्यमानको घरमा खेलिरहेको थियो ।
छिमेकी सूर्जेलाई सोध्दा जीवन आफ्नो घरमा नआएको र आफूले नदेखेको जवाफ दिए । रात झमक्क पर्यो तर जीवन कहीँ कतै फेला परेनन् ।
स्थानीय पञ्जीकरण कार्यालयको रेकर्डमा रहेको जन्मदर्ता हेर्दा विजयको जन्म २०६२ सालमा भएको देखिन्छ, यस आधारमा उनी १० वर्षको रहेको प्रमाणित हुन्छ ।
साउनको महिना । गाउँको झुपड बस्ती । वरपर गरीबहरु बस्ने फुसका घरहरु मात्र थिए । घरहरु झरुप्पै नभएर केही पातलो । झरीका कारण गाउँमा जतासुकै सिकसिको ।
उपाय केही नलागेपछि जीवनका हजुरबाले साउन ६ गते नजिकैको प्रहरी कार्यालयमा गई बच्चा हराएको निवेदन दिए । प्रहरी खोजी कार्यमा लाग्यो । तीन दिन बित्यो, जीवन फेला परेनन् ।
बच्चालाई घरमा छाडेर खेतीको काममा जाने नेपालीहरुको आम परम्परा नै हो । अझ, नजिकै छिमेकीका घरहरु छन् भने त झन बालबच्चाहरु सुरक्षित हुन्छन् भनेर किसानहरु झन ढुक्क हुने गर्दछन् । गाउँघरमा बालबालिकाहरु यसै गरी हुर्केका हुन्छन् । अझ कतिपय बालबालिकाले त आफ्ना साना भाइ–बिहानीहरु हेर्नुपर्ने दायित्वसमेत बोक्ने गरेका हुन्छन् ।
जीवनचाहिँ त्यसदिन घरमा एक्लै थिए । किनभने, उनका दाजु विजय १६ वर्ष पुगिसकेको हुनाले उनी पनि धान गोड्नै गएका थिए । आमा, बुबा र बुढा भएका हजुरबा समेत धान गोड्न खेतमा पसेका थिए ।
उनीहरुको दिनचर्या यसरी नै चल्दै आएको थियो । घरमा एक्लै बस्ने र गाउँतिर खेल्न जाने बानी परिसकेको थियो जीवनलाई । गाउँमा आफ्नै घरभित्र टीभी हेरेर या मोबाइल चलाएर बस्ने सुविधा गरीबका छोराछोरीलाई कहाँ हुन्छ र ?
साउन ८ गते प्रहरीले एउटा दुःखद खबर पत्तो लगायो । घर नजिकैको एउटा खोल्सामा घाँटी रेटेर फालेको अवस्थामा जीवनको लास भेटियो । लास गन्हाउन थालिसकेको थियो । छेऊछाउमा पूजा गर्दा प्रयोग हुने अगरबत्तीका टुक्राहरु पनि भेटिए ।
आखिर जीवनलाई कसले, किन मार् यो ? १० वर्षकै उमेरमा संसार छाड्नुपर्ने के दोष थियो र यसरी मारिए यी एक अवोध बालक ?
यिनको दोष केही थिएन, हाम्रो रुढीवादी समाजको उनी शिकार बनेका थिए ।
आजको एक्काइशौं शताब्दीमा पनि यस्तो अपराध हुन्छ भनेर कल्पनासम्म गर्न सकिँदैन । तर, आखिर यो सत्य थियो – जीवनलाई नरबली चढाइएको थियो । भुत मन्छाउने नाममा उनको घाँटी रेटिएको थियो ।
०००
के तपाई भुतप्रेत, धामी झाँक्रीमा विश्वास गर्नुहुन्छ ? मानिसको शरीर काम्न थाल्यो भने तपाई त्यसलाई कुनै बिमार ठान्नुहुन्छ या ‘देउवा चढेको’ ठान्नुहुन्छ ? भुतप्रेत, धामीझाँक्री एवं झारफुकमा विश्वास गर्नु रुढीवादको पराकाष्टा नै हो ।
सूर्जेको घरमा बेग्लै लफडा चलिरहेको थियो । उनको वयस्क छोरो काम्न थाल्यो । सधैंझैं साउन ४ गते राति धामीलाई झिकाएर जोखाना हेराइयो । धामीसँगै काम्दै उसले उसले भन्यो– मलाई मान्छेको रगत खान मन लाग्यो, मलाई मान्छेको बली चाहियो, म मान्छेको मासु खान्छु !
मान्छेको मासु ? यो कसरी सम्भव छ ? यो त सम्भवै छैन ।
तर, यसलाई व्याख्या गर्ने जिम्मा स्थानीय धामीले नै लिए । देवता चढेको उतार्नका लागि कुनै बालकको बली दिएर भोग चढाउनुपर्ने धामीले निष्कर्ष सुनाए । त्यसपछि सूर्जेले ५० हजार रुपैयाँ दिएर एउटा बालक खोजेर ल्याउन अह्राए ।
बच्चा खोज्न कतै जानै परेन, भोलिपल्ट उज्यालो भएपछि छिमेकीको घरमा एक्लै रहेका १० वर्षे बालक जीवन खेल्दै–खेल्दै सूर्जेकै आँगनमा आइपुगे । उनीहरुलाई के खोज्छस्…. आँखा भनेजस्तै भयो ।
बच्चालाई फकाएर उनीहरुले घरभित्र लगे । पूजा छ, प्रसाद खानुपर्छ भनेर फकाए । भित्र देवताको फोटोसमेत राखेर पूजा गर्ने थान बनाइएको थियो । त्यहाँ बोको पूजा गरेजसरी बच्चाको पूजा गरियो । यो देखेर जीवन डराए । तर, ११ जना मानिसका अगाडि त्यो अवोध बालकको केही जोर चल्ने कुरै भएन ।
कसैले जीवनको हात समाए त कसैले खुट्टा । चिच्याउन नसकेको भनेर मुख थुनियो । असन मान्छेको रगत चाहियो भन्ने सूर्जेका जेठो छोराको इच्छा अनुसार जीवनको घाँटी रेटियो । थानमा रगत चढाइयो र जीवनको जीवनलीला समाप्त पारियो ।
मानिसले भुतप्रेतको पूजा गरिसकेपछि घरको छेऊमा, सकभर पानी बग्ने खोल्सा या चौबाटोमा लगेर मन्छाउने चलन छ । यसैगरी हत्याराहरुले बच्चाको बली चढाइसकेपछि नजिकैको खोल्सामा लगेर मन्छाए । सूर्जेका छोराको कथित ‘काम्ने समस्या’ समाधान भयो ।
र, त्यही खोल्सामा प्रहरीले ०७२ साउन ८ गते जीवनको लास घााटि रेटिएको, दुर्गन्धित अवस्थामा फेला पार्यो ।
मानिसको बली चढाउनेलाई कति सजाय ?
हत्यारालाई जन्मकैद वा सर्वस्वसहित जन्म कैद हुने कानूनी व्यवस्था छ । कसैलाई मृत्युदण्डकै सजाय दिने नेपालमा कानून छैन । तर, रुढीवादी प्रथाका आधारमा नृशंस ढंगबाट बच्चाको बली चढाउने धामी–झाँक्री वा अन्य मतियारहरुमाथि कस्तो र कति सजाय हुनुपर्ला ?
के यस्तो जघन्य एवं मध्युयगीन शैलीको अपराधमा सामान्य अवस्थाकै जन्म कैद मात्र सुनाएर पीडितमाथि न्याय होला ? यस्तो जघन्य विषयमा हत्यारालाई मुलुकी ऐन ज्यान सम्बन्धी महलमा तोकिएको सजाय पर्याप्त छ त ? यो कानुनी बहसको विषय हो ।
प्रस्तुत मुद्दामा जिल्ला न्यायाधीश स्वीकृति पराजुलीले ०७३ साल भदौ ६ गते फैसला सुनाइसकेकी छिन् ।
त्यसैगरी उच्च अदालत तुलसीपुर, बुटवल इजलासबाट न्यायाधीश बामदेव ज्ञवाली र रमेश पोखरेलको संयुक्त इजलासले ०७४ साल चैत २७ गते फैसला सुनाएको छ ।
उच्च अदालतको फैसलामा चित्त नबुझ्ने पक्षले ०७५ साल साउनमै सर्वोच्च अदालतमा पुनरावेदन–पत्र दर्ता गरेको थियो । यसबारे सर्वोच्च अदालतले पनि फैसला बोलिसकेको छ ।
बालकलाई बली दिएको यो जघन्य घटनामा नवलपरासी जिल्ला अदालत, तुलसीपुर उच्च अदालत बुटवल इजलास र सर्वोच्च अदालतले गरेका फैसलाहरुको विश्लेषण एवं जघन्य मध्ययुगीन अपराधमा हाम्रो फौजदारी कानुनको पर्याप्तता-अपर्याप्तताबारे अर्को खण्डमा बेग्लै फैसला विश्लेषण गरिने छ ।